Công ty ma là gì? Mức phạt khi thành lập công ty ma hiện nay

Trong quá trình tư vấn thành lập doanh nghiệp, Luật Tân Hoàng nhận thấy ngày càng nhiều trường hợp cá nhân bị lôi kéo hoặc vô tình liên quan đến các công ty “ma” – doanh nghiệp được lập ra chỉ để phục vụ mục đích gian lận. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ công ty ma là gì, cách nhận biết và các chế tài pháp lý liên quan, nhằm tránh rơi vào các rủi ro pháp lý không đáng có.

Công ty ma là gì? 

Công ty ma (doanh nghiệp ma) là loại hình doanh nghiệp chỉ tồn tại trên giấy tờ, không có hoạt động kinh doanh thực tế, được lập ra chủ yếu để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật như gian lận thuế, rửa tiền, lừa đảo tài chính hoặc che giấu dòng tiền bất hợp pháp.

Một số dấu hiệu nhận biết phổ biến của công ty ma bao gồm:

• Đăng ký kinh doanh bằng địa chỉ giả hoặc không xác thực
• Không có trụ sở thực tế, không có nhân sự, không phát sinh hoạt động sản xuất hay giao dịch thương mại thật
• Tồn tại nhằm mục đích lập hóa đơn khống, lợi dụng chính sách thuế hoặc che đậy nguồn vốn bất minh
• Thành lập công ty để thu hút vốn, đảo nợ, chuyển tiền ra nước ngoài hoặc chiếm đoạt tài sản thông qua các hợp đồng giả tạo.

Dấu hiệu nhận biết một công ty ma 

• Không có địa chỉ thực tế: Trụ sở là địa chỉ ảo, chung cư không đăng ký kinh doanh.
• Không có hoạt động sản xuất, kinh doanh cụ thể.
• Giao dịch tài chính không rõ ràng, luân chuyển vốn bất thường.
• Người đại diện pháp luật không thể liên lạc được hoặc dùng giấy tờ giả.
• Doanh nghiệp thường xuyên thay đổi người đại diện, trụ sở.
• Không có báo cáo tài chính minh bạch.
• Bị cơ quan thuế mời làm việc nhiều lần nhưng không đến.

Các hành vi vi phạm phổ biến 

Các công ty ma thường có những hành vi vi phạm như sử dụng CMND/CCCD giả để đăng ký doanh nghiệp, lập hàng loạt công ty rồi bán pháp nhân, không kê khai thuế hoặc kê khai khống, mua bán hóa đơn không kèm theo hàng hóa dịch vụ thực tế, và lập công ty để hợp thức hóa chi phí, rút tiền mặt bất hợp pháp.

Mức xử phạt khi thành lập công ty ma

Tùy theo mức độ và bản chất của hành vi vi phạm, doanh nghiệp có thể bị xử phạt hành chính, truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc buộc bồi thường thiệt hại nếu gây tổn thất cho tổ chức, cá nhân khác.

Theo quy định tại Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015, hành vi thành lập công ty ma nhằm mục đích trốn thuế, lừa đảo hoặc chiếm đoạt tài sản sẽ bị xử lý với mức phạt cụ thể và nghiêm khắc như sau:

Mức phạt khi  thành lập công ty ma để trốn thuế

Các hành vi trốn thuế với số tiền từ 100 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng, hoặc dưới 100 triệu đồng nhưng đã từng bị xử phạt hành chính hoặc kết án về tội trốn thuế mà chưa được xóa án tích, sẽ bị phạt tiền từ 100.000.000 đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm theo quy định pháp luật.

Các hành vi bao gồm:

• Không nộp hồ sơ đăng ký thuế, hồ sơ khai thuế hoặc nộp sau hạn hơn 90 ngày so với thời hạn/quy định gia hạn;
• Không ghi nhận vào sổ sách kế toán các khoản thu liên quan đến nghĩa vụ thuế;
• Không xuất hóa đơn khi bán hàng hóa, dịch vụ, hoặc ghi giá thấp hơn giá thực tế;
• Sử dụng hóa đơn bất hợp pháp, chứng từ giả để giảm số thuế phải nộp hoặc tăng khoản thuế được miễn, giảm, khấu trừ hoặc hoàn;
• Kê khai gian dối về số thuế phải nộp/được hoàn bằng chứng từ, tài liệu giả;
• Khai sai hàng hóa xuất nhập khẩu, không bổ sung hồ sơ sau khi thông quan;
• Cố tình không kê khai hoặc kê khai sai thuế xuất nhập khẩu;
• Cấu kết với người gửi hàng để nhập khẩu trái phép, ngoài các trường hợp quy định tại Điều 188 và 189 BLHS 2015;
• Sử dụng sai mục đích đối với hàng hóa miễn thuế, không chịu thuế mà không khai báo khi chuyển mục đích sử dụng.

Hành vi trốn thuế nghiêm trọng có thể bị xử lý với mức phạt tiền từ 500 triệu đến 1,5 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 1 đến 3 năm nếu rơi vào một trong các trường hợp sau:

• Thực hiện hành vi trốn thuế có tổ chức;
• Trốn thuế với số tiền từ 300 triệu đến dưới 1 tỷ đồng;
• Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để trốn thuế;
• Phạm tội trốn thuế từ 2 lần trở lên;
• Thuộc diện tái phạm nguy hiểm.

⟶ Đối với các trường hợp trốn thuế từ 1 tỷ đồng trở lên, hình phạt có thể tăng nặng lên đến phạt tiền từ 1,5 tỷ đến 4,5 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 2 đến 7 năm.

Bên cạnh hình phạt chính, người phạm tội còn có thể bị áp dụng các hình phạt bổ sung, bao gồm:

• Phạt tiền bổ sung từ 20 triệu đến 100 triệu đồng;
• Tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản;
• Cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 đến 5 năm.

Mức phạt thành lập công ty – mở doanh nghiệp ma để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản

Hành vi gian dối nhằm chiếm đoạt tài sản của người khác có giá trị từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng, hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc trường hợp tăng nặng, sẽ bị xử phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm theo quy định pháp luật.

Các trường hợp tăng nặng bao gồm:

• Tái phạm khi đã từng bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản;
• Đã có án tích về tội chiếm đoạt tài sản nhưng tiếp tục vi phạm;
• Gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự, an toàn xã hội;
• Chiếm đoạt tài sản là phương tiện sống duy nhất của bị hại và gia đình họ.

Hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản sẽ bị phạt tù từ 2 đến 7 năm nếu thuộc một trong các trường hợp sau:

• Phạm tội có tổ chức, thực hiện với tính chất chuyên nghiệp;
• Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ 50 triệu đến dưới 200 triệu đồng;
• Tái phạm nguy hiểm, đã từng bị xử lý hình sự mà tiếp tục vi phạm;
• Sử dụng thủ đoạn xảo quyệt để che giấu hành vi phạm tội;
• Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc danh nghĩa cơ quan, tổ chức để thực hiện hành vi chiếm đoạt.

Hành vi lừa đảo nhằm chiếm đoạt tài sản sẽ bị phạt tù từ 7 đến 15 năm nếu rơi vào các trường hợp sau:

• Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ 200 triệu đến dưới 500 triệu đồng;
• Lợi dụng hoàn cảnh thiên tai, dịch bệnh để thực hiện hành vi phạm tội.

⟶ Trong trường hợp chiếm đoạt tài sản từ 500 triệu đồng trở lên, hoặc lợi dụng tình huống chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, người phạm tội có thể bị tuyên phạt tù từ 15 đến 20 năm hoặc tù chung thân.

Ngoài hình phạt chính, tòa án có thể áp dụng thêm các hình phạt bổ sung như:

• Phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng;
• Tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản;
• Cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định trong thời hạn từ 1 đến 5 năm.

Cảnh báo và biện pháp ngăn chặn

Các cơ quan chức năng như Thuế, Công an, Sở Kế hoạch và Đầu tư đang tăng cường các biện pháp kiểm soát, bao gồm mời đại diện doanh nghiệp lên làm việc, kiểm tra địa chỉ kinh doanh thực tế, đối chiếu CCCD với dữ liệu dân cư quốc gia, và rà soát các doanh nghiệp đăng ký nhiều trong thời gian ngắn.

Về phía cá nhân và doanh nghiệp, để tránh rủi ro, bạn nên:

• Không cho mượn CMND/CCCD để thành lập công ty.
• Kiểm tra kỹ doanh nghiệp đối tác (qua Cổng thông tin doanh nghiệp quốc gia).
• Cảnh giác với các dịch vụ “bán công ty”, “mua hóa đơn”.

Câu hỏi thường gặp về thành lập công ty/ doanh nghiệp ma

1. Doanh nghiệp ma là gì?
   Doanh nghiệp ma (công ty ma) là loại hình doanh nghiệp chỉ tồn tại trên giấy tờ mà không có hoạt động kinh doanh thực tế.

Loại hình này thường được thành lập nhằm trốn thuế, rửa tiền, gian lận tài chính hoặc chiếm đoạt tài sản thông qua các thủ đoạn vi phạm pháp luật.

2. Đặc điểm nhận diện doanh nghiệp ma?
   Một số dấu hiệu thường gặp ở doanh nghiệp ma bao gồm:

• Dùng địa chỉ giả để đăng ký kinh doanh;
• Không có trụ sở thực tế, nhân viên hay tài sản cố định;
• Không phát sinh giao dịch thương mại thật hoặc sản phẩm, dịch vụ cụ thể;
• Thành lập nhằm che giấu dòng tiền bất hợp pháp, tạo hóa đơn khống, hoặc lợi dụng ưu đãi thuế;
• Nhằm chiếm đoạt tài sản thông qua các thương vụ đầu tư không minh bạch.

3. Thành lập doanh nghiệp ma để vay vốn rồi bỏ trốn có bị xử lý hình sự không?
   Có. Cá nhân thành lập công ty ma để vay vốn ngân hàng rồi chiếm đoạt tài sản và bỏ trốn sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, có thể chịu hình phạt tù nhiều năm tùy mức độ vi phạm.
4. Mở công ty ma để xuất hóa đơn khống, trốn thuế có bị phạt tù không?
   Có. Tùy thuộc vào số tiền trốn thuế và mức độ vi phạm, hành vi này có thể bị xử lý hình sự với hình phạt tù từ 3 tháng đến 7 năm, cùng các hình phạt bổ sung như phạt tiền hoặc tịch thu tài sản.

Công ty ma không chỉ gây thất thoát ngân sách nhà nước mà còn là công cụ để thực hiện các loại tội phạm tài chính. Việc nâng cao ý thức cảnh giác trong cộng đồng và tăng cường quản lý từ cơ quan chức năng là điều cần thiết để ngăn chặn những “kẽ hở” pháp lý này.