Ban kiểm soát là gì? Quy định, Cơ cấu tổ chức ban kiểm soát

Bộ phận ban kiểm soát được thành lập bởi cơ quan đại diện chủ sở hữu công ty đóng vai trò kiểm tra tính hợp pháp hợp lý trong quản lý điều hành cũng như việc tuân thủ pháp luật điều lệ và các quyết định do cơ quan này ban hành.

Ban kiểm soát là gì?

Ban Kiểm soát (Board of Supervisors) của một công ty đóng vai trò tương tự như cơ quan tư pháp trong mô hình tam quyền phân lập, đảm bảo cổ đông giám sát chặt chẽ hoạt động quản trị và điều hành công ty.

Ban kiểm soát là gì
Ban kiểm soát là gì

Cơ cấu tổ chức ban kiểm soát trong công ty cổ phần

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 103 Luật Doanh nghiệp 2020, tùy thuộc vào quy mô của từng công ty, Ban Kiểm soát có thể bao gồm tối đa 5 thành viên, trong đó đã tính cả Trưởng ban. Nhiệm kỳ của Kiểm soát viên kéo dài không quá 5 năm và có thể được bổ nhiệm lại, nhưng không vượt quá 2 nhiệm kỳ liên tiếp.

  • Trưởng ban Kiểm soát,
  • Thành viên chuyên trách của Ban Kiểm soát,
  • Thành viên không chuyên trách của Ban Kiểm soát.

Hơn một nửa số Kiểm soát viên trong Ban Kiểm soát bắt buộc phải thường trú tại Việt Nam.

Mô hình cơ cấu ban kiểm soát
Mô hình cơ cấu ban kiểm soát

Ngoài ra, các thành viên Ban Kiểm soát cần đáp ứng một số điều kiện cốt yếu, được quy định cụ thể về tiêu chuẩn và điều kiện như:

  • Từ đủ 21 tuổi, có đầy đủ năng lực hành vi dân sự và không thuộc nhóm đối tượng bị cấm thành lập, quản lý doanh nghiệp;
  • Không có quan hệ gia đình (vợ, chồng, cha, mẹ, con, anh, chị, em ruột) với thành viên Hội đồng quản trị, Giám đốc, Tổng Giám đốc hoặc các nhà quản lý khác, nhằm hạn chế rủi ro thông đồng hoặc các hành vi không minh bạch của thành viên Ban Kiểm soát;
  • Không đảm nhiệm bất kỳ chức vụ quản lý nào trong công ty;
  • Không bắt buộc phải là cổ đông hoặc người lao động của công ty.

Có bắt buộc phải thành lập Ban Kiểm soát không?

Việc thành lập Ban Kiểm soát trong công ty cổ phần giữ vai trò trọng yếu, giúp đảm bảo tính minh bạch và giám sát hiệu quả các hoạt động kinh doanh của Hội đồng quản trị (HĐQT), đồng thời xây dựng một hệ thống quản trị bền vững.

Theo Điều 137 của Luật Doanh nghiệp 2020, công ty cổ phần có thể tổ chức quản lý và hoạt động dựa trên một trong hai mô hình sau:

Mô hình 1:

  • Đại hội đồng cổ đông;
  • HĐQT;
  • Ban Kiểm soát và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc.

Trong mô hình này, nếu công ty có dưới 11 cổ đông và cổ đông tổ chức nắm giữ dưới 50% tổng số cổ phần, việc thành lập Ban Kiểm soát sẽ không bắt buộc.

Mô hình 2:

  • Đại hội đồng cổ đông;
  • HĐQT và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc.

Đối với mô hình này, công ty phải đảm bảo ít nhất 20% thành viên HĐQT là thành viên độc lập và thành lập Ủy ban Kiểm toán trực thuộc HĐQT để thay thế vai trò của Ban Kiểm soát.

Như vậy, việc thành lập Ban Kiểm soát trong công ty cổ phần phụ thuộc vào quy mô và mô hình quản lý cụ thể. Điều này đồng nghĩa với việc không phải mọi công ty cổ phần đều bắt buộc phải có Ban Kiểm soát.

Điều kiện để trở thành thành viên Ban Kiểm soát

Tiêu chuẩn và điều kiện dành cho các thành viên Ban Kiểm soát được quy định tại Điều 169 Luật Doanh nghiệp 2020, bao gồm:

Điều kiện chung

Kiểm soát viên cần đáp ứng các tiêu chuẩn và điều kiện sau:

  • Không thuộc đối tượng bị cấm quản lý hoặc điều hành doanh nghiệp theo Khoản 2 Điều 17 Luật Doanh nghiệp 2020 (ví dụ: người mất năng lực hành vi dân sự…).
  • Được đào tạo trong các chuyên ngành tài chính, kế toán, kiểm toán, kinh tế, luật, quản trị kinh doanh hoặc lĩnh vực khác phù hợp với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
  • Không có quan hệ gia đình với thành viên Hội đồng Quản trị (HĐQT), Giám đốc, Tổng giám đốc hoặc các nhà quản lý khác trong công ty.
  • Không giữ vai trò người quản lý công ty; không bắt buộc phải là cổ đông hoặc nhân viên của công ty, trừ khi Điều lệ công ty có quy định khác.
  • Đáp ứng các tiêu chuẩn và điều kiện khác theo quy định pháp luật có liên quan và theo Điều lệ công ty.

Lưu ý: Trong trường hợp nhiệm kỳ của Kiểm soát viên kết thúc mà Ban Kiểm soát mới chưa được bầu, Kiểm soát viên hết nhiệm kỳ vẫn tiếp tục thực hiện quyền và nghĩa vụ cho đến khi người kế nhiệm được bầu chọn và chính thức nhận nhiệm vụ.

Điều kiện để trở thành thành viên ban kiểm soát là gì?
Điều kiện để trở thành thành viên ban kiểm soát là gì?

Đối với vị trí Trưởng Ban Kiểm soát:

  • Trưởng Ban Kiểm soát được bầu từ các Kiểm soát viên bởi chính Ban Kiểm soát, theo nguyên tắc đa số phiếu. Các quy định về việc bầu, miễn nhiệm, hoặc bãi nhiệm sẽ thực hiện theo Điều lệ công ty.
  • Người giữ chức vụ Trưởng Ban Kiểm soát cần có bằng tốt nghiệp đại học trở lên, chuyên ngành tài chính, kế toán, kiểm toán, kinh tế, luật, quản trị kinh doanh hoặc các ngành khác phù hợp với lĩnh vực kinh doanh của doanh nghiệp, trừ khi Điều lệ công ty đặt ra yêu cầu tiêu chuẩn cao hơn.

Ban Kiểm soát của các loại hình doanh nghiệp

Ban kiểm soát đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát hoạt động của doanh nghiệp, đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ pháp luật. Tuy nhiên, chức năng và cơ cấu của ban kiểm soát có thể khác nhau tùy thuộc vào loại hình doanh nghiệp. Dưới đây là cách ban kiểm soát được quy định trong các loại hình doanh nghiệp phổ biến:

Ban kiểm soát trong công ty cổ phần

Ban kiểm soát là cơ quan giám sát hoạt động quản lý và điều hành của hội đồng quản trị và ban giám đốc trong công ty cổ phần. Theo Luật Doanh nghiệp, công ty cổ phần có từ 11 cổ đông trở lên hoặc có cổ đông tổ chức sở hữu trên 50% vốn điều lệ bắt buộc phải có ban kiểm soát. Thành viên ban kiểm soát phải độc lập, không được có lợi ích liên quan đến hội đồng quản trị và ban giám đốc để đảm bảo tính khách quan trong hoạt động giám sát.

Ban kiểm soát trong công ty cổ phần
Ban kiểm soát trong công ty cổ phần

Ban kiểm soát trong công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên (TNHH 1 thành viên)

Trong công ty TNHH 1 thành viên, việc thành lập ban kiểm soát phụ thuộc vào cơ cấu tổ chức của công ty. Nếu chủ sở hữu là một tổ chức, công ty có thể thành lập ban kiểm soát hoặc thuê kiểm soát viên để giám sát. Ban kiểm soát thường chịu trách nhiệm theo dõi, đánh giá hoạt động quản trị và báo cáo trực tiếp với chủ sở hữu công ty.

Ban kiểm soát trong công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên (TNHH 2 thành viên trở lên)

Đối với công ty TNHH 2 thành viên trở lên, việc thành lập ban kiểm soát không bắt buộc. Tuy nhiên, nhiều công ty vẫn lựa chọn thành lập ban kiểm soát để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý nội bộ. Ban kiểm soát có thể được giao nhiệm vụ kiểm tra sổ sách, giám sát tài chính và đảm bảo quyền lợi của các thành viên góp vốn.

Ban kiểm soát trong doanh nghiệp nhà nước

Ban kiểm soát trong doanh nghiệp nhà nước đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ tài sản công. Thành viên ban kiểm soát thường được bổ nhiệm bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền và có trách nhiệm kiểm soát các hoạt động tài chính, kinh doanh của doanh nghiệp. Mục tiêu là đảm bảo doanh nghiệp sử dụng nguồn lực một cách hiệu quả, minh bạch và đúng pháp luật.

Các quy định, quyền và nghĩa vụ của ban kiểm soát trong doanh nghiệp nhà nước được quy định cụ thể tại  điều 103, 104 10105  luật doanh nghiệp 

Quyền hạn và nghĩa vụ của Ban kiểm soát

BKS có quyền hạn và nghĩa vụ cụ thể được quy định tại Điều 170 và 171 Luật Doanh nghiệp 2020:

  • Giám sát hoạt động: BKS có trách nhiệm giám sát HĐQT và BGĐ trong việc quản lý và điều hành công ty. Điều này bao gồm việc kiểm tra tính hợp lý và hợp pháp của các quyết định cũng như hoạt động kinh doanh của công ty.
  • Kiểm tra báo cáo tài chính: BKS phải xem xét và thẩm định báo cáo tài chính hàng năm cũng như báo cáo tình hình kinh doanh để đảm bảo tính trung thực và đầy đủ.
  • Yêu cầu kiểm tra: Khi có yêu cầu từ cổ đông hoặc nhóm cổ đông, BKS phải thực hiện kiểm tra trong thời hạn quy định và báo cáo kết quả cho HĐQT cũng như cổ đông liên quan
  • Kiến nghị cải tiến: BKS có quyền kiến nghị HĐQT hoặc Đại hội đồng cổ đông về các biện pháp cải tiến tổ chức quản lý và điều hành hoạt động kinh doanh của công ty
Nhiệm vụ chính của ban kiểm soát
Nhiệm vụ chính của ban kiểm soát

Việc thành lập Ban Kiểm soát là điều bắt buộc đối với nhiều loại hình doanh nghiệp, với những quy định cụ thể về cơ cấu tổ chức và thành viên tham gia. Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý mà còn tạo dựng niềm tin cho cổ đông và các bên liên quan.

Nếu bạn đang tìm hiểu về việc thành lập Ban Kiểm soát trong công ty của mình, hoặc muốn được tư vấn chi tiết về quy trình và các điều kiện pháp lý, đừng ngần ngại liên hệ với Luật Tân Hoàng. Chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ và giúp bạn xây dựng một hệ thống quản lý công ty vững mạnh, tuân thủ đúng các quy định pháp luật.

Hãy liên hệ với chúng tôi ngay hôm nay để nhận được sự tư vấn chuyên sâu về pháp lý hiệu quả nhất cho doanh nghiệp của bạn!

Banner footer